Załącznik nr 4
Ramowy zakres działań asystenta edukacji romskiej
Program na rzecz społeczności romskiej w Polsce na lata 2004–2013 wskazywał potrzebę dodatkowej formy wsparcia edukacji uczniów romskich w postaci m.in. asystentów edukacji romskiej oraz nauczycieli wspomagających:
Asystenci romscy – Romowie obdarzeni zaufaniem lokalnych społeczności romskich – zapewniają wszechstronną pomoc uczniom romskim w kontaktach ze środowiskiem szkolnym, budują pozytywny obraz szkoły i korzyści płynących z wykształcenia, zapewniają wsparcie emocjonalne dla uczniów romskich, pomoc nauczycielom i pedagogom w rozpoznaniu potrzeb i ewentualnych problemów poszczególnych uczniów, pomagają i mediują w sytuacjach trudnych i konfliktowych. Do obowiązków asystenta należy również budowa dobrego kontaktu między rodzicami uczniów a szkołą, informowanie rodziców o przebiegu nauki, a także kontrola frekwencji uczniów i postępów w nauce.
Asystenci edukacji romskiej (AER)
Od 2004 zawód ten figuruje na oficjalnej liście zawodów w Polsce. Ten czas pozwolił na wypracowanie praktyki działania, niemniej wciąż pojawiają się problemy związane z właściwym i skutecznym funkcjonowaniem AER. Asystent jest swoistym pomostem między instytucjami publicznymi – zwłaszcza szkołą, a środowiskiem domowym ucznia romskiego. Z tego powodu jego praca nie powinna się ograniczać wyłącznie do terenu szkoły, a powinna obejmować również regularne kontakty z rodziną ucznia oraz władzami lokalnymi w zakresie np. konsultacji działań na rzecz Romów.
Istotne jest uwrażliwianie pracodawców na przestrzeganie praw pracowniczych wobec asystentów edukacji romskiej.
Poniżej opisany zakres zależy w dużej mierze od osobowościowych predyspozycji asystenta, jego wykształcenia, doświadczenia, lokalnych możliwości, umiejętności pozyskiwania partnerów do współpracy; zakres ten wskazuje działania niezbędne dla osiągniecia celów pracy asystentów oraz celów kolejnych strategii państwa na rzecz integracji społecznej Romów w Polsce i powinien być traktowany jako rodzaj wytycznych dla organizacji pracy szkoły i nauczycieli wspomagających w kontekście potrzeb uczniów romskich oraz zatrudniania AER.
Celem pracy asystenta jest wspomaganie procesu uzyskania wysokiej jakości edukacji uczniów romskich, umożliwiającej kontynuację nauki na poziomie ponadpodstawowym, a w dłuższej perspektywie – zwiększenie poziomu integracji społecznej i obywatelskiej Romów w Polsce.
Zadania główne
- Praca z dziećmi
- udział w lekcjach (niezbędne zwłaszcza na początku roku szkolnego dla uzyskania orientacji w problemach i deficytach ucznia; w miarę upływu czasu można skupiać się w większej mierze na indywidualnej pracy w uczniem),
- udział w zajęciach wyrównawczych (jeśli zachodzi potrzeba) i monitorowanie udziału ucznia w zajęciach wyrównawczych (niezbędny ze względu na identyfikację problemów oraz monitorowanie postępów ucznia, skuteczności zajęć wyrównawczych oraz frekwencję),
- pomoc w odrabianiu zadań domowych,
- towarzyszenie podczas badań psychologicznych (asystent udziela wsparcia oraz tłumaczy niezrozumiałe słowa; jest to istotne zwłaszcza w przypadku używania przez Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne testów werbalnych, niedostosowanych do specyfiki kulturowej dzieci odmiennych etnicznie),
- ujawnianie problemów emocjonalnych (rozmowy z uczniem),
- motywowanie do udziału w zajęciach szkolnych,
- monitorowanie stanu posiadania niezbędnych przyborów szkolnych,
- promowanie uczniów utalentowanych (przy współpracy z odpowiednim nauczycielem, kierowanie na odpowiednie dodatkowe zajęcia w szkole lub w świetlicach środowiskowych, domach kultury, aby uczeń mógł rozwinąć swoje umiejętności, zgłaszanie do systemów stypendialnych MSWiA i innych),
- udział w zajęciach pozalekcyjnych (np. podczas występów, wycieczek szkolnych etc.),
- zapewnienie opieki dzieciom podczas kolonii, zimowisk (zwłaszcza jeśli wyjazdy wypoczynkowe organizowane są przez gminy lub inne organizacje pozarządowe ze środków Programu integracji).
- Praca z rodzicami:
- utrzymywanie stałego, systematycznego kontaktu ze środowiskiem rodzinnym każdego dziecka (przekazywanie rodzicom informacji o ocenach, frekwencji, sukcesach i problemach ucznia),
- praca nad zwiększaniem udziału rodziców romskich w procesie edukacyjnym poprzez zachęcanie do udziału w wywiadówkach, włączanie się w życie szkoły poprzez udział w spotkaniach, uroczystościach i wydarzeniach szkolnych, poprzez kontrolę frekwencji i postępów w nauce,
- określenie wzajemnych oczekiwań i potrzeb między asystentem i rodzicami,
- zapoznanie rodziców z zakresem obowiązków asystenta (tłumaczenie roli i zadań asystenta),
- budowanie wśród rodziców pozytywnego wizerunku szkoły i ukazanie korzyści płynących z edukacji,
- informowanie rodziny o możliwościach uzyskania pomocy w kwestiach socjalnych (w miarę możliwości) – AER nie może w tym zakresie wyręczać rodziny, powinien informować zwłaszcza o kwestiach związanych z edukacją i funkcjonowaniem ucznia w szkole i o możliwościach edukacji nieformalnej (o organizowanych zajęciach w świetlicach szkolnych, środowiskowych, domach kultury etc.),
- wsparcie emocjonalne ucznia,
- przekonywanie rodziców o konieczności edukacji przedszkolnej oraz kontynuowania nauki przez dzieci na poziomie ponadpodstawowym,
- podnoszenie swoich kwalifikacji poprzez udział w szkoleniach dla AER i innych.
- Praca ze szkołą:
- zapoznanie się z całą kadrą szkoły,
- ułatwienie wzajemnej komunikacji między nauczycielami a uczniami romskimi,
- ustalenie listy dzieci romskich objętych obowiązkiem nauki,
- stałe rozmowy indywidualne z pedagogiem i nauczycielami (ustalanie problemów edukacyjnych uczniów i sposobów rozwiązania, kontrola frekwencji, postępów w nauce, zachowania uczniów etc.),
- pomoc przy organizacji szkolnych konkursów na temat Romów,
- udział w szkoleniowych radach pedagogicznych (zapoznanie nauczycieli z kulturą romską),
- pomoc w zorganizowaniu niezbędnych zajęć dodatkowych dla uczniów (np. wyrównawczych, logopedycznych etc.),
- inicjowanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej konkretnemu uczniowi w danej placówce, jeśli zachodzi taka potrzeba.
- Współpraca z instytucjami:
- obecność w czasie badań uczniów romskich w poradniach pedagogiczno-psychologicznych,
- współpraca z organizacjami pozarządowymi (informowanie ich o potrzebach rodzin romskich, ułatwianie kontaktów),
- promocja w mediach lokalnych (informowanie mediów np. o występach muzycznych dzieci, realizowanych projektach itp.),
- współpraca z administracją publiczną (informowanie urzędów gmin oraz odpowiednich Pełnomocników wojewodów ds. mniejszości narodowych i etnicznych o potrzebach, problemach lub inicjatywach mogących wspomóc edukację uczniów romskich),
- informowanie przełożonych oraz odpowiednich Pełnomocników wojewodów ds. mniejszości narodowych i etnicznych o ewentualnych przejawach dyskryminacji.
- Organizacja pracy
- zorganizowanie pomieszczenia pracy (każda szkoła powinna wyznaczyć odpowiednio wyposażone pomieszczenie i stałe terminy dyżurowania asystenta edukacji romskiej, aby uczniowie romscy lub ich rodzice wiedzieli, kiedy mogą udać się do swojego asystenta),
- ustalenie ramowego grafiku pracy (uwzględniającego regularne kontakty z nauczycielami i pedagogiem, rodzicami),
- regularne kontakty z rodzicami,
- dokumentacja pracy (dziennik, w którym zdiagnozowany jest każdy uczeń romski, opisane są problemy i podjęte działania, postępy w nauce, uczestnictwo dzieci w zajęciach pozalekcyjnych itd.),
- gromadzenie informacji o dzieciach i sytuacji rodzinnej – jeśli ta ma szczególne znaczenie dla procesu edukacji ucznia,
- wyznaczenie priorytetów działania (ze szczególnym uwzględnieniem systematyczności, ciągłości i efektywności działań),
- udział w imprezach szkolnych związanych zarówno z kulturą romską, jak i uroczystościami okolicznościowymi i patriotycznymi.
ZADANIA FAKULTATYWNE
Promocja problematyki romskiej, edukacji Romów i pracy asystenta
– przygotowywanie we współpracy ze szkołą informacji np. dla mediów lokalnych o ważnych działaniach podejmowanych przez środowisko romskie na rzecz edukacji, bądź promocji własnej kultury,
–pomoc w kultywowaniu kultury romskiej (organizacja imprez kulturalnych prezentujących kulturę romską na terenie szkoły lub gminy, organizacja prelekcji na temat kultury etc.).