22 września 2023 r. przed wejściem do Sanktuarium na Jasnej Górze, pod „Dębem Pamięci”, odsłonięto wyjątkową instalację z cegłą z domu bł. Rodziny Ulmów zamordowanej w Markowej w 1944 r. Odsłonięcie instalacji było zwieńczeniem konferencji zorganizowanej przez Delegaturę w Częstochowie Kuratorium Oświaty w Katowicach oraz Klasztor Paulinów na Jasnej Górze poświęconej „Polakom ratującym Żydów”. W spotkaniu udział wzięło ponad pół tysiąca uczniów i nauczycieli z ok. 120 szkół. List do uczestników skierował Minister Edukacji i Nauki Przemysław Czarnek. – Ta dzisiejsza konferencja powinna mieć podtytuł „nie tylko Ulmowie”, bo rodzin, takich ludzi, którzy życie swoje poświęcili dla ratowania Żydów było wielu – mówiła Urszula Bauer, Śląska Kurator Oświaty. Podkreśliła, że celem takich spotkań jest przywracanie pamięci, zarówno zbiorowej, jak i indywidualnej, tak aby młode pokolenie było dumne z postawy tak wielu Polaków w czasie okupacji. Dodała, że chodzi o upowszechnienie wiedzy o tej karcie polskiej historii, która ukazuje niezmienne wartości budujące nasze człowieczeństwo. – Żebyśmy mogli budować naszą świadomość narodową, nasze poczucie wspólnoty, to musimy znać historię i widzieć, że w trudnych momentach wielu Polaków potrafiło zachować się godnie – powiedziała. Zauważyła, że Ulmowie byli w całej Polsce i trzeba poznawać prawdziwą skalę tego bohaterstwa.
Przeor klasztoru, o. Samuel Pacholski zaznaczył, że spotkanie wpisuje się w szereg działań edukacyjnych podejmowanych na Jasnej Górze. Od 2009 r. jest tu ścieżka edukacyjna „Zło dobrem zwyciężaj” z najnowszej historii Polski. Jednym z jej stanowisk jest „Dąb Pamięci” – drzewo, pod którym znajduje się m.in. różaniec z Katynia. – Przed nim umieszczamy dziś obelisk z cegłą z domu Ulmów. Ma to bardzo wymowne znaczenie, bo przypominać będzie przybywającym tu pielgrzymom i mieszkańcom regionu o bohaterskiej rodzinie i wszystkich Polakach, którzy pomagali Żydom. To, do was – młodych, należy budowanie przyszłości, budowanie rodzin otwartych na innych ludzi, życzliwych, gotowych dzielić się codziennym chlebem.
O rodzinie Ulmów mówili: Maria Ryznar – Fołta, prezes Towarzystwa Przyjaciół Markowej i Bogdan Romaniuk z Fundacji im. Rodziny Ulmów SOAR. O. dr Grzegorz Prus, historyk, opowiedział o pomocy niesionej ludności żydowskiej w czasie II wojny światowej przez Paulinów. – Znamienne zdarzenie zachowane w pamięci klasztoru to fakt przyniesienia tutaj przez przełożonych synagogi w wielkim zaufaniu, sztandaru. Sztandar został przez jednego z braci zawinięty w rulon z papy i przy świadku zakopany pod stacją Drogi Krzyżowej – mówił o. Prus. Zaznaczył, że jednym z najlepiej udokumentowanych przypadków pomocy jest historia Abrahama Jabłońskiego, któremu w latach 1943 – 1945 pomagał o. Polikarp Sawicki. Osierocony chłopiec, pochodzący ze Złoczewa pod Sieradzem, mógł się ukrywać na terenie sanktuarium, po chrzcie, jako Bogdan Bloch, służył tu jako ministrant.
Piotr Sutowicz z Katolickiego Stowarzyszenie „Civitas Christiana” wygłosił prelekcję „Nie chcemy być Piłatami”, o postawie Zofii Kossak wobec Holokaustu. Pisarka po Powstaniu Warszawskim przez pewien czas schroniła się na Jasnej Górze. Historyk zwrócił uwagę na zainicjowany przez Zofię Kossak Tymczasowy Komitet Pomocy Żydom „Żegota”, który jako podziemna organizacja, niosąca pomoc mordowanym przez Niemców polskim Żydom, była jedyną tego rodzaju strukturą w okupowanej Europie. Z. Kossak zakreśliła ramy chrześcijańskiego postępowania wobec zagłady Żydów. Pisała w nim „Kto milczy w obliczu mordu – staje się wspólnikiem mordercy. Kto nie potępia – ten przyzwala.Odsłaniając symboliczną instalację, przełożony generalny Zakonu Paulinów o. Arnold Chrapkowski podkreślił, że gdy patrzymy na tę symboliczną instalację, widzimy cegłę z domu Ulmów, nad którą wznosi się niejako fragment nadpalonego domu, widzimy, że fundament został nienaruszony. Chociaż zniszczeniu uległo to, co zewnętrzne, to, to co jest w środku pozostaje na wieki. Taka jest historia Ulmów. Potrafili zachować swoje człowieczeństwo i człowieczeństwem obdarzyć drugiego – mówił zakonnik.
Pamiątkową instalację zaprojektował i wykonał dr Jakub Jakubowski – profesor na Wydziale Sztuki Uniwersytetu Jana Długosza w Częstochowie.
W uroczystościach udział wzięła także Podkarpacka Kurator Oświaty, Małgorzata Rauch. Patronat honorowy nad konferencją sprawowała Europoseł Jadwiga Wiśniewska.
Zdjęcia: Biuro Prasowe Jasnej Góry
