Zmiana przewodnictwa w Grupie Wyszehradzkiej
1 lipca 2024 r. Polska przejmie przewodnictwo w Grupie Wyszehradzkiej (V4), zastępując w tej roli Czechy. Z tej okazji przyjrzeliśmy się, jak wyglądają kontakty między krajami V4 w ramach programów Erasmus+ i EKS
Grupa Wyszehradzka to nieformalna forma współpracy czterech państw środkowej Europy: Polski, Czech, Słowacji i Węgier. Łączy nas sąsiedztwo, podobne uwarunkowania geopolityczne oraz wspólna historia, tradycja, kultura i wartości. Za datę powstania V4 przyjmuje się 15 lutego 1991 roku, a ideą było zintensyfikowanie współpracy w zakresie budowy demokratycznych struktur państwowych, wolnorynkowej gospodarki oraz – w dalszej perspektywie – uczestnictwo w procesie integracji europejskiej.
Wspólną deklarację, określającą cele i warunki współpracy, w węgierskim mieście podpisali prezydenci Polski Lech Wałęsa i Czechosłowacji Václav Havel oraz premier Węgier József Antall. Choć od 2004 r. wszystkie kraje V4 są członkami Unii Europejskiej, działania Grupy wciąż mają sens, ponieważ koncentrują się na sprawach dotyczących Europy Środkowej.
Przewodnictwo w Grupie pełnione jest na zasadzie rotacji i trwa rok, a jego program przyjmowany jest przez premierów. Jeszcze do 30 czerwca 2024 roku prezydencję w Grupie sprawują Czechy, 1 lipca 2024 roku – po raz siódmy– obejmie ją Polska. Choć szczegółowy program naszej prezydencji nie został jeszcze ogłoszony, to wzorem wcześniejszych lat możemy się spodziewać z jednej strony wydarzeń i aktywności będących kontynuacją działań podejmowanych pod przewodnictwem Czech, a z drugiej – nowych inicjatyw. Czechy, Węgry i Słowacja potwierdziły już na przykład swój udział w międzynarodowym seminarium programu eTwinning, zaplanowanym na pierwszą połowę 2025 roku. Gospodarzem wydarzenia będzie Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji.
Priorytety polskiej prezydencji
Stałe obszary współpracy w ramach V4 to m.in.: wymiana informacji oraz współpraca w zakresie kultury, nauki, edukacji i mobilności młodzieży. Działania te wspiera utrzymywany przez rządy Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki, który corocznie przeznacza ok. 10 mln euro na setki projektów współpracy i programów mobilności w Europie Środkowo-Wschodniej. Wśród priorytetów startującej w lipcu polskiej prezydencji w obszarze edukacji znalazło się kontynuowanie dyskusji i wymiana praktyk w zakresie zapewniania wysokiej jakości edukacji dzieciom z doświadczeniem migracyjnym (w szczególności dzieciom uchodźców z Ukrainy), ale też transformacja cyfrowa w kontekście edukacji oraz przyszłość unijnych programów edukacyjno-młodzieżowych (Erasmus+, EKS).
Erasmus+ między krajami V4
A skoro mowa o unijnych programach – warto przyjrzeć się, jak napędzają one współpracę w ramach V4. Z danych FRSE wynika, że w latach 2021–2024 z Polski do krajów Grupy Wyszehradzkiej wyjechało ponad 9 tys. osób (we wszystkich sektorach programu). Najczęściej wybieranym przez Polaków krajem V4 były Czechy (4888 mobilności). Na Słowację zanotowano 2842 wyjazdy, a na Węgry – 1684.
Z kolei z krajów V4 do Polski w tym czasie w ramach Erasmusa+ przyjechało 9417 osób, w tym z Czech – 3690, ze Słowacji – 3212 i z Węgier – 2515. Największa grupa, którą goszczą Czesi, to Słowacy (stanowią oni 15,4 proc. uczestników Erasmusa+ przyjeżdżających do tego kraju). Dla Słowaków to Czechy są pierwszym wyborem, Polska zaś dopiero trzecim, a Węgry – szóstym. Największą grupą, którą goszczą Słowacy, są zaś Czesi (23,5 proc.). Dla Czechów natomiast Słowacja jest trzecim wyborem, Polska – piątym, a Węgry dopiero czternastym.
Interesująco wyglądają też statystyki dotyczące zaangażowania poszczególnych uczelni we współpracę w ramach V4. Najaktywniej działa Uniwersytet Wrocławski, który w latach 2021–2024 do krajów V4 wysłał najwięcej, bo 156 studentów, w tym do Czech – 121 (z czego 56 na Uniwersytet Masaryka w Brnie), na Słowację – 18, na Węgry – 17.
Na drugim miejscu uplasował się Uniwersytet Warszawski – 151 studentów, w tym do Czech – 122 (najwięcej, bo 60, na Uniwersytet Karola w Pradze), na Słowację – 5, a na Węgry – 24. Na trzecim miejscu jest Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu – 107 studentów pojechało kolejno: do Czech (60), na Słowację (11), na Węgry (36 – przy czym najwięcej, bo 24 studentów, do Uniwersytetu Budapeszteńskiego). Uniwersytet Jagielloński (UJ) uplasował się na piątym miejscu – za Uniwersytetem Rolniczym im. H. Kołłątaja w Krakowie. UJ wysłał 70 studentów, w tym do Czech – 45, na Słowację – 8, a na Węgry – 17.
Przewodnictwo Polski w V4 może stanowić dla niej początek nowej ery. Skupienie się na edukacji, naukowej wymianie i mobilności młodzieży może przynieść długoterminowe korzyści nie tylko dla czterech państw, ale całej Europy Środkowej.